STARA WIEŚ

(dawne nazwy: Willamowicze Antiqua, Villa Atiqua, Starawicz)

Położona na skraju Małopolski w pobliżu granicy ze Śląskiem. Teren wioski jest pagórkowaty, poprzecinany dolinami rzek i strumieniami pomiędzy którymi rozciągają się połacie pól. Wśród nich można spotkać urocze wąwozy i jary, liczne zagajniki i łąki. Wioskę przecina centralnie rzeka Skowronka mająca swe źródła w dzielnicy zwanej Skowronkiem. Od zarania swych dziejów Stara Wieś należała do księstwa oświęcimskiego i dzieliła jego losy. Tak więc najpierw tereny te przypadały władcom Polski, następnie książętom śląskim, a w 1457 r. znów wróciły we władanie królów Polski, aż do czasów rozbiorów. Na terenie wioski występuje kilka wspaniałych punktów widokowych, z których można podziwiać całą okolicę oraz pobliski Beskid Mały i Śląski. Najpiękniejszym punktem widokowym jest położona na wysokości 306 m n.p.m. tzw. „Biała Glina”, gdzie w 2000 roku został wybudowany przez mieszkańców wysoki na 33 m piękny, metalowy Krzyż Jubileuszowy.

Historia Starej Wsi sięga XII i XIII w. kiedy to po pożogach tatarskich książę opolski Mieszko II zwany Otyłym sprowadza kolonistów prawdopodobnie z Bawarii lub Holandii. Grupa ta osiedliła się najpierw w Starej Wsi częściowo zamieszkałej przez ludność tubylczą, a następnie z bliżej nieznanych powodów przeszła na inne miejsce lokując nową osadę Wilamowice. Stara osada istniała jednak nadal w dawnym miejscu. W tym czasie powstaje drewniany kościółek.

Najstarszą informacją pisaną, w której jest wymieniana Stara Wieś to spis dziesięciny sześcioletniej z lat 1325-1327 oraz świętopietrza z lat 1325-1328. Proboszczem Starej Wsi był w tym czasie ksiądz Henryk. Tak więc istniała już wówczas parafia mająca proboszcza i kościół. Stara Wieś liczyła w tym czasie około 210 mieszkańców.

W 1377 roku niejaki Zdzisław właściciel Starej Wsi, oddaje wieś swej żonie Katarzynie tytułem zastawu jej posagu. W XIV wieku wymienieni są jako właściciele Starej Wsi rycerze Bibersteinowie, którzy przybyli tu spod Raciborza i z czasem przyjęli nazwisko Starowieyskich.

W 1522 roku Krzysztof Biberstein Starowieyski rozbudowuje istniejący kościół, który w 1530 roku zostaje konsekrowany przez biskupa krakowskiego Dominika. Akt konsekracji kościoła spisany na pergaminie odkryto w 1996 roku w mensie ołtarza głównego, gdzie był wmurowany. Znajdował się on w pochodzącej z XIII wieku cynowej ampułce opieczętowanej pieczęcią lakową. Kościół zbudowany jest z drewna jodłowego na podwalinie dębowej. Badania dendrochronologiczne przeprowadzone w 2011 roku wykazały, że prazbiterium, nawa i wieża zostały zbudowane w tym samym 1522 roku i taka jego bryła zachowała się do dnia dzisiejszego. Drewniany kościół położony jest na wzniesieniu (prawdopodobie dawnym miejscu pochówków przedchrześcijańskich i gontyny pogańskiej) w otoczeniu starego drzewostanu – pomników przyrody. Jest to obiekt niezwykle wysoki (wieża 30 m, nawa 20 m) o bardzo ciekawej bryle architektonicznej z zachowanym gotyckim kształtem, co jest bardzo rzadko spotykane w średniowiecznej architekturze drewnianej. Świątynia orientowana, konstrukcju zrębowej z wieżą na słup. Wieża od zachodu kwadratowa o ścianach pochyłych z nadwieszoną izbicą i hełmem cebulastym z latarnią. Dach kryty gontem. Otoczony sobotami (oblamkami), w których znajdują się Stacje Drogi Krzyżowej. Od samego początku kościół nosi nazwę Podwyższenia Krzyża Świętego, o czym informuje minuskułowy napis na łuku tęczy:

„ITA (!sic) ECCELESIA AEDIFICATA IN HONOREM DEI ET BEATE DEI GENITRICIS MARIE ET HONOREM SANCITE CRUCIS”.

(Ten kościół zbudowano na cześć Boga i Jego Rodzicielki Maryi i na cześć Świętego Krzyża.)

Wystrój kościoła stanowią: renesansowa polichromia stropów; barokowa polichromia ścian z licznymi obrazami; drewniane, bogato zdobione, barokowe ołtarze z XIV i XV w. obrazami; drewniane, barokowe ambona i chrzcielnica, jedenastogłosowy rokokowy organ o przepięknym brzmieniu; zabytkowy konfesjonał – ZOBACZ GALERIA! W wieży kościelnej zawieszony jest dzwon im. Św. Jana pochodzący z 1748 r. W XVII w. dzięki misjom dominikańskim kościół otrzymuje drugie imię Najświętrzej Marii Panny Różańcowej dla czci której powstaje poźnobarokowy drewniany ołtarz boczny ze średniowiecznym obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem cieszący się do dziś kultem jako Matka Boża Starowiejska i środowiskowymi nabożeństwami. Przy wejściu głównym do kościoła znajdują się dwie kamienne kropielnice.